Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академидэ түрэл хэлэеэ хүгжөөнэ
Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академиин оюутадай болон багшанарай дунда буряад хэлэн яһала һайнаар нэбтэрүүлэгдэнэ гээд хэлэлтэй. Энэ хэрэгтэ хари болон ород хэлэнүүдэй таһаг, илангаяа хүтэлбэрилэгшэнь Сэсэгма Гармаева ехэ оролдолго гаргана. Тиимэһээ улас дотор эмхидхэгдэжэ байһан буряад хэлэнэй габшагай һара академиин хажуугаар гараагүй.
Һуралсалай гуламтын дэргэдэ буряад хэлэн дээрэ диктант бэшэлгэ эмхидхэгдээ.
- Барадий Мунгоновой статья хэрэглэн, диктант бэшэгдээ. Эндэмнай ганса оюутад бэшэ, үндэр наһатай дээдэ гарай эрдэмтэд, багшанар, юрын хүдэлмэрилэгшэд хабаадалсаа. Бүхы дээрээ 70 гаран хүн суглараа. Иимэ олон хабаадагшад байха гэжэ һанаагүй байгаабди. Үшөө нэгэ һонирхолтой хэмжээ ябуулга гэхэдэ, оршуулга хээбди. 2021 ондо суута уран зохёолшо Даширабдан Батожабайн түрэһөөр 100 жэлэй ой тэмдэглэгдэнэ гэжэ бултанда мэдээжэ. Бидэшье баһа нэрыень ёһолжо, “Төөригдэһэн хуби заяан” гэһэн зохёолойнь хэһэгые ород хэлэнһээ буряад хэлэн дээрэ оршуулжа туршаабди, - гэжэ Сэсэгма Ильинична Гармаева хөөрэнэ.
Үнгэрһэн долоон хоногой эсэстэ оюутад болон багшанар шагай нааданай хэмжээ ябуулгада хабаадаһан байна. Буряад хэлэнэй үдэрнүүдые эмхидхэгшын хэлэһээр, энэ нааданда дуратай залуушуул академиин дэргэдэ олон.
- Шагай наада 3-дахи жэлээ үнгэргэнэбди. Факультет бүхэн өөһэдын команда табижа, бэе бэетэеэ мүрысэнэ. Хүдөөһөө ерэһэн үхибүүднай наадантай дүтэ танил, булта наадажа шадаха, бүхы дүримүүдые мэдэнэ. Һуралсалай жэлэй эхинһээ зарим оюутад намда дүтэлжэ, хэзээ шагай наадамнай болохонь бэ гэжэ һонирхожо байхадань урмашамаар, - гэжэ Сэсэгма Ильинична мэдүүлбэ.
Оюутадай дунда “Лингвистический батл” һайшаагданхай. Тус хэмжээ ябуулга мэдээжэ “Түхэриг” дамжуулгатай адлишуу. Хабаадагшад үгэнүүдые оршуулна, дуу хангюурдана. Мүнөө жэл үреэл зохёохо даабари байгаа. Бүхы бүтээлнүүд хүдөө ажахын хүдэлмэрилэгшэдтэ зорюулагдаа.
Һаяын үдэрнүүдтэ хүдөө ажахын академиин дэргэдэ буряад хэлэнэй бэрхэшээлнүүдээр эрдэм шэнжэлгын тусхай конференци анха түрүүшынхиеэ түсэблэгдэнэ. Оюутадһаа гадна һайнаар буряадаар дуугаржа шадаха багшанар уригдаха юм.
Эдэбхитэй ажалай дүн
Уласай болон нютаг можо хоорондын олон тоото хэмжээ ябуулгануудта оюутад хабаадана. Буряадай багшанарай колледжын дэргэдэ үнгэргэгдэдэг заншалта болоһон “Буряад хэлэн баян даа!” урилдаанда БГСХА-гай түлөөлэгшэд эдэбхитэйгээр хабаадаһан байна.
- Энэмнай хадаа буряад бэшэ үндэһэ яһатанай дунда болодог мүрысөөн гээшэ. Туваһаа Сергей Хомушку, Хэжэнгэһээ уг гарбалтай Дмитрий Фролов болон Улаан-Үдэ хотын Елизавета Шеломенцева гэгшэд манай дээдэ һургуулиие тэндэ түлөөлөө. Һүүлшын орёо байдалһаа дулдыдажа, һонирхолтой хэмжээ ябуулга онлайн аргаар үнгэргэгдөө. Түрүүшын шатада оюутаднай Гунга Чимитовэй басни сээжэлдэжэ, уранаар хөөрэһэн байна. Буряадаймнай мэдээжэ уран зохёолшод Дондок Улзытуев, Даши Дамбаев болон Дамба Жалсараевай намтар болон шүлэгүүд дээрэнь үндэһэлэн, презентаци хээбди. Яһала удаан бэлдээбди, хүндэ хүшэр байбашье, шадал соогоо бүтээгээбди, - гэжэ Сэсэгма Ильинична хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.
Урилдаанай дүнгөөр академиин оюутадай бэлэдхэлые шүүгшэд үндэрөөр сэгнээ. Елизавета Шеломенцева 1-дэхи шатын дипломдо хүртөө. Сергей Хомушку, Дмитрий Фролов гэгшэд 2-дохи шатын диплом абаа.
Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин дэргэдэ онлайн аргаар эмхидхэгдэһэн Олимпиадада хүдөө ажахын академиин 10 гаран оюутад тест гаралгада хабаадалсаа.
Мал ажалай нэрэнүүд буряадаар...
Оюутадай болон багшанарай дунда буряад хэлэ, ёһо заншал нэбтэрүүлхэ талаар ажал академиин дэргэдэ түхэреэн жэлэй хугасаада боложо байдаг гээд хэлэлтэй.
Сэсэгма Гармаевагай зохёоһон “Табан хушуу мал” гэһэн түсэл дээдэ һургуулиин дэргэдэ хабарһаа бэелүүлэгдэнэ. Буряадай Засагай газарай соносходог буряад хэлэ хүгжөөлгын грантнуудай урилдаанда энэ һонирхолтой түсэлынь шүүжэ гараа һэн.
Һуралсалай урда жэлдэ “Һүнэй һайндэр” эмхидхэгдээ. Хэмжээ ябуулгын үедэ һүөөр бүтээгдэһэн эдеэ хоол тухай багшанар оюутадтаа хөөрэжэ үгөө. Факультет бүхэнһөө хабаадалсаһан оюутад һүнэй эдеэ амталаа. Технологическа факультедэй оюутад багшанартаяа һү яагаад шэнжэлдэг бэ гэжэ харуулаа һэн.
Зунай амаралтын үедэ түсэл үргэлжэлүүлэгдээ. Оюутад хүдөө нютаг гаража, табан хушуу малтай дүтэ танилсаһан байна.
- Технологическа факультедтэ һуража, ерээдүйдэ зоотехник мэргэжэлтэй боложо гараха хүбүүд, басагадтай хамта хүдөө нютаг экспедицидэ гараабди. Шэнжэлэлгын бүхы оньһон техникэ тэдэмнай хажуудаа абаад ябаа. Мухар-Шэбэрэй аймагай ИП “Гармаев” гэһэн ажахыда хүрөөбди. Нэн түрүүн ажахын гэшүүд адуу яагаад харанаб гэжэ дэлгэрэнгыгээр хөөрэжэ, харуулжа үгөө. Талада ябаһан гүүнүүдые барижа, тэдэниие һаагаа. Энээгээр оюутадые тэдэ ехэ һонирхуулаа. Айраг хэхые ажахынхид мүн лэ харуулаа. Гадна хони хайшалаанай хаһа тухай, амитадые талада яагаад шэмхэдэг бэ гэхэ мэтэ һонирхол татама юумэнүүдые ажахын мэргэжэлтэд хөөрэжэ үгөө. Оюутад Оксана Георгиевна Тыхенова багшатаяа тэрэ дороо һү, айраг хэдэн талаһаань шэнжэлэлгэ хээ. Ажахын хүтэлбэрилэгшэ Илья Санжиевич уһан буряад хэлэн дээрэ бүхэли үдэрөө оюутадтай харилсаһан байна. Галина Батомункуевна хүрэнгэ соо талхаяа хээд, амтатай хилээмэ барижа эдеэлүүлжэ, маанадые баярлуулаа. Хошуун-Үзүүр һууринай аха захатантай харилсаабди. Урдандаа яагаад һү бүлэжэ, тоһо, зөөхэй, ааруул болон бусад эдеэ бэлдэдэг байгааб гэхэ мэтэ хөөрөөнүүдые бэшэжэ абаабди. Зарим хүгшэд өөһэдөө миндаһан дээрэ бэшэжэ, манда дамжуулаа. Ехэ баян баримтануудтай бусаабди, - гэжэ Сэсэгма Ильинична зунайнгаа ябадал тухай хөөрэнэ.
Түсэлэй дүнгөөр бэлэгэй гоё ном хэблэгдэхэ ёһотой. Үхибүүд хараһан үзэһэнөө буряад хэлэн дээрэ бэшээ. Хажуугаарнь видео-ном бэлдэгдэжэ байна. Бүхы ажал хэрэг ноябриин һүүл багаар түгэсэхөөр хараалагдана.
Автор: Борис БАЛДАНОВ, https://burunen.ru/
